James Clerk Maxwell (1831-1879) is beroemd geworden door zijn theorie over de samenhang van thermische, elektrische en magnetische verschijnselen. Maxwell was ervan overtuigd dat de wereld logisch in elkaar zit en dat de natuurkrachten met elkaar in verband staan. Vanuit die overtuiging ontwikkelde hij een van de grote theorieën van de negentiende eeuw, waar de twintigste-eeuwse fysica op voortbouwde.
Gerelateerde producten
geschiedenis
Theo Mulder
De hersenverzamelaar
Wat kan de vorm van een schedel zeggen over iemands persoonlijkheid? Het is een vraag die de Weense arts Franz Joseph Gall eind achttiende eeuw mateloos intrigeerde. Volgens Gall kon men door aan de schedel te voelen moordzucht, agressie en andere eigenschappen lokaliseren ? een wetenschap die later bekend werd onder de naam frenologie. Hij concludeerde dat de geest zich in het brein bevond en dat geestesziekten dan ook hersenaandoeningen waren. Het lokaliseren van eigenschappen door de schedel te betasten bleek een dramatische misvatting. Niettemin leverde Gall indrukwekkende bijdragen aan de wetenschap. In 1796 begon hij met lezingen in zijn huis in Wenen, waarbij hij hersenen in een zorgvuldige mix van theater en wetenschap ontleedde. Toen de Oostenrijkse keizer Franz II deze controversiële evenementen verbood, besloot Gall zijn geluk elders te beproeven en trok met een koets vol schedels door heel Europa. Zijn ster rees snel, maar de ijdele Gall bleef achtervolgd door controverse. In Frankrijk kreeg hij ruzie met Napoleon en de Kerk plaatste al zijn boeken op de Index. Desondanks veroverden zijn ideeën Groot-Brittannië en Amerika en hadden daar enorme invloed. Galls denkbeelden raakten alle gebieden van de maatschappij, van de geneeskunde tot de kunsten, ze drongen door tot de rechtszaal en effenden de weg voor de antropologie en de neuropsychologie. En ze zijn nog altijd niet uit de wetenschappelijke arena verdwenen. Met veel kennis van zaken schetst Theo Mulder een portret van het veelbewogen leven van Gall en zijn volgers tegen de wetenschappelijke en politieke achtergrond van de negentiende eeuw.mens & maatschappij
Karl Mannheim
Het generatieprobleem
Het gemak waarmee we over generaties praten, illustreert dat het een bruikbaar begrip is om maatschappelijke verschijnselen te duiden. Bij nadere beschouwing blijkt echter dat het in het dagelijks gebruik vooral aantrekkelijk is als we het losjes hanteren. Generaties kunnen tegenover elkaar staan, jonge generaties kunnen een maatschappij vernieuwen, en thuis kunnen we een generatiekloof ervaren. Karl Mannheim zag scherp hoe deze losse begripsopvatting verwarring veroorzaakte. In zijn essay Das Problem der Generationen (1927-'28) werkte hij daarom een nauwkeurig, gedifferentieerd generatiebegrip uit. In dezelfde tijd geboren zijn zegt op zich nog niet zoveel, aldus Mannheim. Pas als jongeren ook dezelfde culturele invloeden ondergaan, kan de ontwikkeling tot een maatschappelijke actieve 'generatieeenheid' werkelijk haar beslag krijgen. Voor dat laatste is het echter ook nodig dat bestaande culturele vormen door een versnelde maatschappelijke ontwikkeling zijn ontworteld. Anders gezegd: jongeren kunnen pas dan een eigen rol op het maatschappelijke toneel krijgen. Mannheims generatiebegrip heeft in de loop van de tijd vele auteurs en onderzoekers geïnspireerd, zowel in de geschiedwetenschap als in de sociale wetenschappen. Met de eerste Nederlandse vertaling, van de hand van Hans Driessen, kunnen nu alle generaties uit de eerste hand kennis nemen van zijn rijke gedachtegoed. Karl Mannheim (1893-1947) was een Hongaars-Duitse socioloog, die de grondlegger is van de kennissociologie. De oorspronkelijke versie van Het generatieprobleem voltooide hij in 1928. Over de vertaler: Hans Driessen is vertaler van onder andere Duitse filosofie. Eerder verschenen van hem vertalingen van Nietzsche, Sloterdijk en Schopenhauer. In 2012 verscheen van zijn hand een nieuwe vertaling van Thomas Manns De Toverberg en voor uitgeverij Vantilt vertaalde hij Wetenschap als beroep en Politiek als beroep van Max Weber.wetenschap
Arie Bos
Hoe de stof de geest kreeg
'Hoe de stof de geest kreeg' gaat over de samenhang tussen stof en geest. Het is in de wetenschap gebruikelijk de mens geheel te verklaren vanuit de stof. Anderen, de 'spirituelen', zijn vaak alleen geïnteresseerd in de geest, die de stof naar zijn hand zou kunnen zetten. Beide benaderingen zijn eenzijdig en leiden elk uiteindelijk naar een extreme kijk op het menselijke leven en de cultuur. Maar we leven nu eenmaal in een wereld die wij graag als samenhangend willen verklaren. Op de zoektocht naar die verklaring komen we vragen tegen als: wat is het verschil tussen dieren, de vroegste mensachtigen, de Neanderthaler en de moderne mens ? Wat is leven? Bepaalt DNA wie wij zijn? Is seks nodig voor het voortbestaan van het leven? Heeft de dood altijd bestaan? Waar zit het 'ik' eigenlijk? Is er bewustzijn mogelijk zonder hersenen? Zijn wij alleen maar natuur? Zouden wij vrij kunnen handelen als we alleen maar natuur zouden zijn? Of zijn we ook geest? Zo ja, wat hebben beide met elkaar te maken en wat is de geest dan eigenlijk? De auteur probeert samenhangen aan te tonen en te verklaren. Deze zoektocht kan onze opvattingen over de menselijke natuur ten goede komen.wetenschap
